Zaboravljeno monumentalno delo Frana Delalea već pedeset godina krasi „Beograđanku“

Tamara Nikolić avatar

Palata „Beograd“, popularno nazvana „Beograđanka“ slavi pedeset godina postojanja ove godine, a zajedno s njom slavi se i umetnička dela koja krase ovo zdanje od samog početka. Jedno od tih dela je velika četvorodelna kompozicija na oko 80 kvadratnih metara aluminijuma, čiji je autor Frane Delale. Iako ovo delo nikada nije imalo zvaničan naslov, jasno je da je tema Beograd kroz vekove i milenijume, personificirajući sve bitke za ovaj grad, nakon kojih uvek izranja kao Feniks iz pepela.

Frane Delale, rođen u Trogiru 1929. godine, završio je Akademiju primenjenih umetnosti u Zagrebu, ali je veći deo svog života proveo u Beogradu. Bio je slikar, vajar i dizajner enterijera, ostvarujući brojna dela širom bivše Jugoslavije i u inostranstvu. Delale je bio umetnik renesansnog kova, poznat po svojoj monumentalnosti dela, inventivnosti i eksperimentisanju novim tehnikama. Njegov životni kredo bio je „Nijedan dan bez crte“, posvećujući se crtanju svakodnevno.

Jedno od retkih sačuvanih Delaleovih dela u Beogradu je kompozicija na aluminijumu na terasi šestog sprata „Beograđanke“. Ova grandiozna kompozicija je prvi put u svetu izrađena tehnikom anodne oksidacije i elektrotehničkog bojenja. Sama izrada ove kompozicije bila je veoma kompleksna, koristeći iste aluminijumske table koje su korišćene za fasadu zgrade. Postupak izrade uključivao je bojenje, grebanje, elektrolizu i bruniranje, kako bi se postigla željena bronzana boja. Ovo delo ostaje ponos Beograda i simbol herojske istorije glavnog grada.

Osim Delaleove kompozicije, Palatu „Beograd“ su krasila i druga umetnička dela, kao što su tapiserija Nađe Volčko, medaljon-slike Olje Ivanjicki, keramička skulptura Dušana Mihajlovića i fontana Oskara Berbelja. Uključujući ova dela, arhitekta Branko Pešić angažovao je 22 istaknuta beogradska umetnika da ukrase zgradu, stvarajući tako redak primer totalnog dizajna u jugoslovenskoj arhitekturi tog vremena.

Neki od umetničkih dela koja su nekada krasila Palatu „Beograd“ danas su izgubljena, ali srećom, Delaleova kompozicija se sačuvala zahvaljujući inovativnoj tehnici koja je korišćena prilikom izrade. I nakon pedeset godina, ovo delo je i dalje u savršenom stanju, poput fasade „Beograđanke“. Autor Frane Delale nazvao je svoje delo „freskom u metalu“, nadajući se da će ona nastaviti da dočarava herojsku istoriju glavnog grada svim posetiocima zdanja u budućnosti.

Tamara Nikolić avatar