Dve značajne knjige naših uglednih istoričara objavljene su u izdanju „Lagune“: „Vizantijski svet“ Radivoja Radića i „Harizma cara Dušana“ Koste Nikolića. Radićeva knjiga istražuje svakodnevni život u vizantijskom društvu, uključujući običaje, praznike, ishranu, školstvo i obrazovanje. Vizantija, kako autor naglašava, predstavlja srednjovekovnu državu koja je trajala više od hiljadu godina, a njen zakonski i administrativni sistem zadržao je mnoga rimska obeležja, što je čini naslednikom Rimskog carstva.
Vizantinci su se sami nazivani Romeji, a njihova država „carstvo Romeja“. Ova terminologija, kao i naziv „Vizantija“, su moderni izumi koji su nastali mnogo kasnije, dok su u vreme postojanja Vizantije njeni vladari koristili formulacije koje su potvrdile njihovu povezanost sa Rimskim carstvom. Autor takođe ističe da se termin Vizantija prvi put koristi u XVI veku, kada je carstvo već nestalo, a uveo ga je nemački klasičar Jeronim Volf, pionir vizantologije.
Vizantija se smatra jedinstvenim spojem rimskog državnog uređenja, grčke kulture i hrišćanstva. Ova kombinacija je stvorila fenomen koji nazivamo vizantijskom civilizacijom, a koja nema svog direktnog naslednika. Mnoge moderne države, poput carske Rusije ili savremene Grčke, nemaju sve atribute Vizantije, te se ne mogu smatrati njenim naslednicima.
Knjiga Koste Nikolića nudi novo i sveobuhvatno razumevanje vladavine kralja i cara Stefana Dušana. Ovaj veliki srpski srednjovekovni vladar igra ključnu ulogu u istoriji Srbije, a njegov značaj se razmatra kroz prizmu „kulture pamćenja“ u srpskom društvu. Tokom vladavine Nemanjića, posebno u vreme Stefana Dušana, srpska država je doživela značajan razvoj, omogućivši proglašenje carstva i nadu da će Srbi moći da zamene umornu Vizantiju i zaustave nadolazeće Turke.
U periodu vladavine Stefana Dušana, srpsko carstvo se protezalo od severa Balkanskog poluostrva do Korintskog zaliva, posedovalo je značajan ekonomski potencijal i ideološku baštinu Vizantije. Stefan Dušan je nas inherited strong state from his ancestors and pursued goals that aimed to continue the legacy of his grandfather, Saint King Milutin. Under Dušan’s rule, the Serbian state expanded dramatically, becoming the largest in its history as it absorbed parts of the former Byzantine territories.
Vizantijsko carstvo nije bilo samo istorija Grka u srednjem veku, već i multinacionalna i kosmopolitska država. U njemu su živeli različiti narodi i etničke grupe. Prema istraživanjima, čak 25% vizantijske aristokratije XI i XII veku poticalo je iz stranih porodica, uključujući Slovene, Arape, Jermene i Latince. Ova raznolikost doprinosila je bogatoj kulturi i tradiciji Vizantije.
U knjigama Radića i Nikolića, čitatelji mogu zaviriti u složeni svet Vizantije i njenog uticaja na srpsku istoriju. Ove knjige ne samo da istražuju istorijske događaje, već i sociokulturne aspekte života u tom vremenu. Njihovo pisanje podseća nas na važnost razumevanja naše prošlosti i njenog mesta u oblikovanju sadašnjosti.
U zaključku, „Vizantijski svet“ i „Harizma cara Dušana“ predstavljaće značajne doprinose razumevanju složenosti vizantijske i srpske istorije. Ove knjige nam omogućavaju da bolje razumemo kako su se razvijali identiteti naroda koji su oblikovali naše kulturno nasleđe. Razumevanje ovih istorijskih konteksta može osvetliti putanju koju su naši preci prešli i pomoglo nam da cenimo bogatstvo koje nosimo u svojoj tradiciji.
