Istraživači potvrdili lokacije masovnih grobnica i lomača za spaljivanje posmrtnih ostataka u Jajincima
Istraživanje koje je nedavno sprovedeno na lokaciji Spomen-parka Jajinci pokazalo je da su se masovne grobnice i lomače za spaljivanje posmrtnih ostataka Srba, Jevreja, Roma, antifašista i civila nalazile na mestima koja su detektovali georadari i geomagneti. Otkriće je potvrđeno skicom koju je pronašao jedan od istraživača Muzeja žrtava genocida u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Beograda. Na zvaničnom predstavljanju rezultata istraživanja, kustos Muzeja Bojan Arbutina otkrio je da se skica poklapa sa svedočenjem i onim što su otkrili stručnjaci Arheološkog instituta pri SANU i Centra za nove tehnologije „Viminacijum“.
Ova skica je napravljena od strane preživelog koji je obeležio mesta gde su streljani ljudi u Jajincima i gde su organizovane lomače za spaljivanje njihovih posmrtnih ostataka. Ovaj zločin bio je deo šire „Specijalne akcije 1005“, koju su Nemci sprovodili širom Evrope od 1942. godine, kako bi uklonili tragove zločina. Prema evidencijama, veruje se da je streljano oko 30.000 ljudi iz logora na Banjici, plus oni koji nisu zavedeni u logorskim knjigama, kao i oni koji su ubijeni na drugim mestima, a tu pokopani. Među žrtvama su bili uglavnom Srbi, ali i više od 6.000 jevrejskih žena, dece i starih koji su ubijeni na putu od Sajmišta.
Na osnovu poratnih svedočenja, žrtve su dovođene Avalskim drumom i čekale satima pored improvizovanih baraka pre nego što budu streljane od strane nemačkih vojnika i čuvara logora. Masovne grobnice su kopane za 100 do 300 leševa, a za kopanje su prvobitno bili angažovani radnici sa Centralnog i Novog groblja u Beogradu, dok su kasnije angažovani sami logoraši, od kojih su neki bili kasnije ubijeni. Spomen-park Jajinci je najveće stratište srpskog naroda u Srbiji i drugo po veličini na teritoriji bivše Jugoslavije, nakon logora Jasenovac.
Tela žrtava su pregledali lekari, a ekshumaciju i spaljivanje posmrtnih ostataka su izvršavali logoraši izabrani za tu svrhu. Georadari i geomagneti su registrovali velike anomalije u zemljištu nastale zbog povećane temperature prilikom spaljivanja leševa i ostatke pepela. Arbutina je istakao da će Muzej žrtava genocida obezbediti fizičko-tehničku zaštitu stratišta od dalje devastacije, kao i organizovati akciju čišćenja divljih deponija. Takođe, planirane su pešačke ture i edukativne radionice svakog poslednjeg četvrtka u mesecu u Spomen-parku kako bi se javnost upoznala sa razmerama zločina počinjenih na ovom mestu i odala počast žrtvama.
